Βιώνετε Συναισθηματικά Προβλήματα όπως ενοχές, θυμό ή πένθος;
Όλοι οι άνθρωποι περνάμε κατά καιρούς δύσκολες στιγμές ή καταστάσεις. Είναι φυσικό ότι ακόμα και οι συναισθηματικά πιο ώριμοι άνθρωποι θα έχουν το μερίδιό τους από συναισθηματικά προβλήματα. Συναισθηματικά προβλήματα μπορεί να προκληθούν από καταστάσεις ζωής, όπως η απώλεια ενός δικού μας ανθρώπου (πένθος), ή μπορεί να υπάρχουν λόγω σκέψεων που προκαλούν αρνητικά συναισθήματα (όπως οι ενοχές και ο θυμός).
Ωστόσο, οι άνθρωποι που έχουν την ικανότητα να ορθοποδούν γρήγορα μετά από ένα συναισθηματικό πρόβλημα είναι αυτοί που εκτονώνουν τα συναισθήματά τους με ένα υγιή τρόπο, που διαθέτουν προσαρμοστικότητα και καλό κοινωνικό υποστηρικτικό δίκτυο.
Αν διαπιστώσετε ότι εσείς ή κάποιο μέλος της οικογένειάς σας υποφέρει από συναισθηματικά προβλήματα όπως ενοχές, θυμό, πένθος κτλ. μη διστάζετε να επικοινωνήσετε για θεραπεία καθώς η Γνωστική-Συμπεριφορική Ψυχοθεραπεία μπορεί να σας βοηθήσει άμεσα.
Ενοχές
Τύψεις είναι η αντικειμενική συνειδητοποίηση ότι σκόπιμα φερθήκαμε με αρνητικό τρόπο απέναντι στον εαυτό μας ή στους άλλους χωρίς αυτό να σημαίνει ότι είμαστε κακοί ή ανήθικοι.
Ενοχή, όμως, είναι το συναίσθημα που νιώθουμε όταν κάνουμε τις ακόλουθες σκέψεις:
- Έκανα κάτι που δεν θα έπρεπε να κάνω (ή απέτυχα να κάνω κάτι) γιατί οι πράξεις μου δεν συμβάδισαν με τις αξίες μου και παραβίασαν τις απόψεις μου περί αδικίας.
- Συνεπώς αυτό σημαίνει ότι έχω άσχημο χαρακτήρα (ή ότι είμαι κακός, αναίσθητος, ανήθικος κτλ.).
Ο κύκλος της ενοχής
Αν σκεφτούμε ότι «νιώθω κακός, επομένως είμαι κακός» ίσως θεωρήσουμε ότι μέσα από την αυτοτιμωρία θα καταφέρουμε να βελτιωθούμε. Στην πραγματικότητα όμως, οι ενοχές μας οδηγούν σε αντιπαραγωγικές πράξεις που ενισχύουν το αίσθημα αναξιότητας.
Σκέψεις – Συναίσθημα – Συμπεριφορά
Δεν θα έπρεπε να βλέπω TV – Ενοχή – Αναβλητικότητα
Είμαι ανεύθυνος και τεμπέλης – Άγχος – Βουλιμία
Οι αρνητικές σκέψεις, τα συναισθήματα και οι συμπεριφορές αλληλεπιδρούν στη δημιουργία της αυτοκαταστροφικής ψευδαίσθησης ότι είμαστε κακοί. Όσο πιο κακοί αισθανόμαστε, τόσο πιο αμυντικοί γινόμαστε και αυτό συμβάλλει στην κακή μας συμπεριφορά. Συνεπώς, ποιος ο λόγος να νιώθουμε ένοχες όταν η πράξη μας δεν αναστρέφεται;
Μέθοδοι απαλλαγής από τα αισθήματα ενοχής:
- Απομακρύνετε τα «πρέπει».
Αντικαταστήστε τα «πρέπει» με άλλες λέξεις όπως: «Καλό θα ήταν…», «θα ήταν όμορφα να μπορούσα…» - Εμπιστευθείτε τον εαυτό σας. Αν απομακρύνετε τα «πρέπει» δεν σημαίνει ότι θα γίνετε ανήθικοι. Δεν σημαίνει ότι δεν θα έχετε τη συναισθηματική κατανόηση του αντίκτυπου της συμπεριφορά σας στον εαυτό σας και στους άλλους.
- Διδάξτε στους άλλους τα όρια. Δυστυχώς, όταν είμαστε επιρρεπείς στην ενοχή συνήθως οι άλλοι τη χρησιμοποιούν για να μας εκμεταλλευτούν.
Θυμός
ΤΡΟΠΟΙ ΕΞΩΤΕΡΙΚΕΥΣΗΣ ΘΥΜΟΥ
- Λανθασμένα κατευθυνόμενος θυμός
Μη εστιασμένος θυμός. Δηλαδή, εκτόνωση του θυμού σε αντικείμενα, σε άσχετους ανθρώπους ή στον ίδιο μας τον εαυτό με αυτοκαταστροφικές συμπεριφορές. Π.χ. θύμωσα με τη φίλη μου και έφαγα μια πάστα. - Συσσώρευση θυμού
Μια ακόμη συνηθισμένη τακτική είναι η καταπίεσή του θυμού. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα την καταπίεση και άλλων συναισθημάτων, καθώς και την εκδήλωση ψυχοσωματικών συμπτωμάτων. Π.χ. είμαι θυμωμένος, αλλά και να πω κάτι δεν θα βγει τίποτα. - Το φίλτρο θυμού
Είναι μια άμυνα απέναντι στους άλλους όπου τα αρνητικά συναισθήματα νεκρώνονται έτσι ώστε να μη νιώθουμε τίποτα. Δυστυχώς, αυτό το φίλτρο επηρεάζει την έκφραση όλης της γκάμας συναισθημάτων. Π.χ. θα έπρεπε να νιώθω θυμωμένος, αλλά στη πραγματικότητα δεν νιώθω τίποτα. - Υγιής έκφραση θυμού.
Μια μη επιθετική έκφραση των συναισθημάτων μας χωρίς να αποδίδουμε «κατηγορίες» ή «κίνητρα» στους άλλους. Π.χ. Είμαι θυμωμένος γιατί άργησες
ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΤΟΥ ΘΥΜΟΥ
- Αναζητήστε τον υπαίτιο του θυμού σας. Ο θυμός μας σχετίζεται από τις ερμηνείες που εμείς δίνουμε στα γεγονότα γύρω μας. Η άποψη ότι είμαστε υπεύθυνοι για το θυμό μας μας βοηθάει γιατί μας δίνει τη δυνατότητα να ασκήσουμε αυτοέλεγχο.
- Αναρωτηθείτε για τη βοήθεια που θα σας προσφέρει ο θυμός. Στις περισσότερες περιπτώσεις ο θυμός δεν πρόκειται να μας βοηθήσει να επιλύσουμε κάποιο πρόβλημα. Αντιθέτως, δυσκολεύει την αναζήτηση δημιουργικών λύσεων.
- Μάθετε να βλέπετε τον κόσμο μέσα από τα μάτια του άλλου. Συνήθως πίσω από το συναίσθημα του θυμού κρύβεται το αίσθημα ότι κάποιος είναι άδικος μαζί σας. Ωστόσο, οι έννοιες της αλήθειας και της δικαιοσύνης δεν είναι κοινές για όλους, άρα και η προσδοκία ότι μπορούμε να ζούμε σε ένα δίκαιο κόσμο είναι εξωπραγματική.
- Παρατηρήστε τον τρόπο εκτόνωσης του θυμού σας. Κανένας δεν αισθάνεται ότι αξίζει μια τιμωρία. Συνεπώς, η εκδικητικότητα απλώς θα στενέψει τα περιθώρια επικοινωνίας. Ακόμα κι αν πετύχετε τα αποτελέσματα που θέλετε θα είναι προσωρινά και μπορεί να οδηγήσουν σε μια μακροχρόνια δυσαρέσκεια.
Πένθος
Η απώλεια ενός αγαπημένου προσώπου με οποιοδήποτε τρόπο, και σε οποιαδήποτε ηλικία είναι μια επώδυνη διαδικασία και πολλές φορές το άτομο που πενθεί βιώνει συμπτώματα παραπλήσια με κατάθλιψη. Κάθε άνθρωπος λειτουργεί διαφορετικά σε μια απώλεια ανάλογα με τη προσωπικότητά του, τις εμπειρίες του και το βαθμό σχέσης με τον εκλιπόντα και τον τρόπο θανάτου του. Για παράδειγμα, είναι πολύ πιο δύσκολο για ένα γονιό να χάσει το παιδί του από αυτοκτονία, καθώς είναι πιθανό να βιώσει ένα παράλογο συναίσθημα ευθύνης και ενοχών.
Σύμφωνα με τους Elisabeth Kübler-Ross και David Kessler (2005), οι άνθρωποι που πενθούν, περνάνε από τα ακόλουθα στάδια:
1. Άρνηση
Η άρνηση είναι ένας φυσιολογικός μηχανισμός άμυνας που εξυπηρετεί την αυτόδιατήρηση ενός ανθρώπου και την καλύτερη διαχείριση του αρχικού σοκ.
2. Θυμός
Μαζί με τη συνειδητοποίηση του γεγονότος, συνήθως έχουμε και την εκτόνωση του συναισθήματος.
3. Διαπραγμάτευση
Σε αυτό το στάδιο, το άτομο προσπαθεί να βρει ένα τρόπο να διαπραγματευτεί την κατάσταση ώστε να επιστρέψει ο αποθανόν, π.χ. με το Θεό ή τη μοίρα.
4. Κατάθλιψη
Σε αυτό το στάδιο μαζί με τη συνειδητοποίηση της κατάθλιψης βιώνουμε θλίψη η οποία μοιάζει ότι θα παραμείνει για πάντα.
5. Αποδοχή
Τελικά, περνάμε στο στάδιο της αποδοχής. Αυτό δεν σημαίνει ότι όλα είναι εντάξει και ότι δεν πενθούμε. Σημαίνει απλώς, ότι αποδεχόμαστε τη καινούργια πραγματικότητα. Το χρονικό διάστημα που θα διανύσει σε κάθε στάδιο το άτομο που πενθεί είναι υποκειμενικό. Είναι σημαντικό σε όλα τα στάδια να μην αποκρύβεται ο πόνος. Είναι λογικό, το άτομο που πενθεί να αναπολεί τον εκλιπόντα και να τον αναφέρει στην καθημερινότητά του. Ωστόσο, αν περάσει ένα χρονικό διάστημα άνω των 2 μηνών και τα συμπτώματα κατάθλιψης είναι πολύ έντονα και συνοδεύονται από άλλα συμπτώματα, όπως για παράδειγμα έντονες ενοχές, αισθήματα αναξιότητας και σκέψεις θανάτου, τότε ίσως αναφερόμαστε σε καταθλιπτικό επεισόδιο.