Υποχονδρίαση:
Η υποχονδρίαση ή αλλιώς το άγχος σχετικά με την υγεία, ανήκει στα ψυχοσωματικά συμπτώματα ή αλλιώς στα ιατρικώς μη διαγνωσμένα συμπτώματα. Η λέξη ψυχοσωματικό σύμπτωμα υπονοεί τη σχέση μεταξύ «ψυχής» και «σώματος». Με τη λέξη «ψυχή» αναφερόμαστε περισσότερο στη νοητική διεργασία του μυαλού η οποία μπορεί να προκαλέσει κάποια σωματικά συμπτώματα ή να επιδεινώσει ήδη υπάρχοντα. Ένα μεγάλο ποσοστό ατόμων απευθύνονται συνεχώς σε γιατρούς για ψυχοσωματικά συμπτώματα και υποβάλλουν τους εαυτούς τους σε συνεχείς εξετάσεις χωρίς να γίνεται η διάγνωση οργανικού προβλήματος.
Τι ορίζουμε ως ψυχοσωματικά προβλήματα:
- Ψυχοσωματικά συμπτώματα.
- Σωματοποίηση.
- Υποχονδρίαση ή άγχος σχετικά με την υγεία.
- Ιατρικώς μη διαγνωσμένα συμπτώματα.
Υποχονδρίαση σημαίνει ότι ο ασθενής είναι εξαιρετικά αγχωμένος με την προοπτική μιας σοβαρής ασθένειας ώστε σταδιακά πείθεται ότι είναι άρρωστος. Αυτό σημαίνει μια συνεχή ανάγκη ιατρικής επιβεβαίωσης για την υγεία του που όμως, του προσφέρει πρόσκαιρη ανακούφιση. Ενδεχομένως, να οδηγηθεί σε περισσότερο άγχος καθώς θα νιώθει καχυποψία για τους γιατρούς που αποτυγχάνουν να βρουν την αρρώστια από την οποία υποφέρει. Κάποιοι, συχνά αναφέρουν ότι αν τους είχε γίνει διάγνωση οργανικής ασθένειας θα ένιωθαν ανακούφιση γιατί θα επιβεβαιώνονταν οι αρχικοί τους φόβοι. Πολλοί ασθενείς μπορεί να πεισθούν ότι δεν υπάρχει λόγος ανησυχίας και ότι είναι υγιείς αλλά ωστόσο, να δυσκολεύονται να μειώσουν το άγχος και την ενασχόληση με την υγεία τους.
Ο τρόπος θεραπείας διαφέρει ανάλογα με το σύμπτωμα και τον πελάτη. Αρχικά, είναι απαραίτητο ο ασθενής να αντιληφθεί τη ψυχολογική βάση της ασθένειάς του. Συνήθως κρίνεται αναγκαίο να μάθει ο πελάτης τεχνικές να ελέγχει τα συμπτώματά του, όπως τεχνικές χαλάρωσης και αναπνοών, μετάθεσης σκέψεων και διαχείρισης άγχους.
Αιτιολογία
- Γνωστική Θεωρία:
Σύμφωνα με τη Γνωστική θεωρία υπάρχει μια σύνδεση μεταξύ σωματικών συμπτωμάτων, συναισθημάτων, και ερμηνείας των συμπτωμάτων αυτών. Για παράδειγμα, το στρες μπορεί να προκαλέσει μυϊκή ένταση και συνεπώς μικρούς πόνους. Η ερμηνεία αυτών των συμπτωμάτων καθώς και η υπερβολική εστίαση της προσοχής μπορεί να προκαλέσει παραπάνω άγχος, άρα και αύξηση του συμπτώματος. Πολλές έρευνες αναφέρουν ότι ασθενείς που παρουσιάζουν ψυχοσωματικά συμπτώματα έχουν την προσδοκία ότι θα έπρεπε να είναι ικανοί να αντιμετωπίσουν εύκολα όλες τις δυσκολίες που τους παρουσιάζονται και η κατάθλιψη ή το άγχος μεταφράζονται ως αδυναμία. Συνεπώς, όταν βιώνουν προβλήματα τα συναισθήματά τους σωματοποιούνται. Ως εκ τούτου, δυσκολεύονται να αναγνωρίσουν και να εκτονώσουν σωστά τα συναισθήματά τους.
- Ψυχοδυναμική Θεωρία:
Συχνά θέματα που προκύπτουν στην ψυχοθεραπεία μπορεί να είναι πολλές ενοχές ή μια αίσθηση τιμωρίας, Σε κάποιες περιπτώσεις χρειάζεται να δούμε την επιρροή από παιδικά βιώματα καθώς και την πιθανότητα ταύτισης με γονιό που μπορεί είχε προβλήματα υγείας. Το άγχος θανάτου καθώς και υπαρξιακά
Πολλές φορές, αυτή η υπερεστίαση στα σωματικά προβλήματα μπορεί να είναι ένδειξη διαπροσωπικών προβλημάτων. Δηλαδή, το σύμπτωμα να λειτουργεί ως αντιπερισπασμός. Για παράδειγμα, ένας άνθρωπος με σοβαρά προβλήματα στη σχέση του να ασχολείται συνεχώς με την υγεία του αποφεύγοντας ασυνείδητα σοβαρές εσωτερικές συγκρούσεις. Επίσης, μπορεί να υπάρχει κάποιο όφελος από την ύπαρξη ενός προβλήματος, για παράδειγμα όταν νιώθω άρρωστος όλοι μου φέρονται καλύτερα και υπάρχουν λιγότεροι καβγάδες.
- Μαθησιακή Θεωρία:
Μερικές φορές, ένας άνθρωπος μπορεί νιώθει τόσο ανήμπορος ώστε να φαντάζεται ότι αν ποτέ αποκτήσει μια σοβαρή νόσο δεν θα μπορέσει να παλέψει. Έτσι, μαθαίνει σε μια αδυναμία που εύκολα μεταφράζεται σε ασθένεια. Επίσης, η φροντίδα και περιποιητική συμπεριφορά των άλλων ή η αποφυγή δυσάρεστων δραστηριοτήτων μπορεί να ενισχύσει το συναίσθημα του «αρρώστου».
Ψυχοθεραπευτική αντιμετώπιση
Η ψυχοθεραπεία είναι απολύτως αναγκαία σε ασθενείς με υποχονδρίαση ή άγχος σχετικό με την υγεία:
- Πρώτα από όλα ο ασθενής χρειάζεται να μειώσει το άγχος του.
- Επίσης, να αναπτύξει τρόπους να εκφράζει και να διαχειρίζεται τα συναισθήματά του.
- Να καλύψει τις ανάγκες του για φροντίδα με άλλους τρόπους
- Να μπορέσει να εξοικειωθεί ότι δεν μπορεί να έχει απόλυτο έλεγχο του σώματός του και της υγείας του και αυτό δεν είναι ένδειξη αδυναμίας. Πολλοί μπορεί να βιώσουν ενοχικά τη ψυχολογική διάσταση του προβλήματος και έτσι αποτυγχάνουν να «αποκωδικοποιήσουν» τη σημασία του.
Φαρμακευτική αντιμετώπιση
Τα ηρεμιστικά και τα αγχολυτικά δεν ωφελούν ιδιαίτερα και συχνά οδηγούν σε άλλα ζητήματα όπως κατάχρηση ή ανεπιθύμητες παρενέργειες. Ωστόσο, τα αντικαταθλιπτικά φαίνεται να είναι πιο αποτελεσματικά σε μεγάλη μερίδα ασθενών.
Το παράδοξο είναι ότι ενώ θεωρητικά η μη διάγνωση ασθένειας θα έπρεπε να είναι καθησυχαστική και να επιδρά μειώνοντας το άγχος του ασθενή, πολλοί νιώθουν παραπάνω άγχος καθώς θεωρούν ότι δεν έχει γίνει σωστά η διάγνωση. Επειδή, οι περισσότεροι ασθενείς με ψυχοσωματικά συμπτώματα θεωρούν τα «ψυχολογικά προβλήματα» ένδειξη αδυναμίας, δυσκολεύονται ακόμα περισσότερο να αποδεχθούν την ψυχολογική παράμετρο της διάγνωσής τους. Πολλοί γίνονται αρνητικοί και δύσπιστοι στο άκουσμα ότι είναι σωματικά υγιείς και πιστεύουν ότι ο γιατρός τους δεν μπόρεσε να βρει τι έχουν και καταφεύγουν σε άλλους γιατρούς, και σε άλλες εξετάσεις και σε διάφορες θεραπείες και εν τέλει απογοητεύονται και γίνονται καχύποπτοι.
Δανιηλίδου Νικολίνα
Δημοσιεύτηκε στο «Δρομος Θεραπεία»
Σημείωση: Το ανωτέρω άρθρο πληροί τις νόμιμες προϋποθέσεις για δημοσίευση, με βάση το Ν. 3005 (Άρθρο 17 παρ. 8 και 9)
